UNDHA-USUK BASA JAWA

Werkudara

Basa minangka sarana komunikasi kanggo nglantarake marang sawijining maksud utawa kekarepan marang wongsing diajak gunem. Basa uga sarana kanggo nglairake panguneg-uneg  kanthi cara nulis utawa maca. Mula anggone nggunakake basa kudu trep ora kena tumpang suh. Kudu mangerteni marang sapa kang diajak gunem, mula basa ndueni unggah-ungguh. Adhedhasar tataran/ unggah-ungguh basa, jinising tembung kaperang dadi 3:

1.        Ngoko

2.        Krama Madya

3.        Krama Inggil

Tuladha jinising tembung manut tataran lan unggah-ungguh ing ndhuwur yaiku:

Ngoko	Krama Madya	Krama Inggil
Arep	Ajeng/ badhe	Kersa
Bali	Wangsul	Kondur
Gawa	Bekta	Asta
Gelem	Purun	Kersa
Isin	Isin	Lingsem
Jeneng/ aran	Nama	Asma
Lunga	Kesah	Tindak
Mangan	Nedha	Dhahar
Mata	Mripat	Paningal
Ndeleng	Ningali	Mriksani

Dene unggah-ungguh basa utawa ragam basa iku sabenere akeh banget nanging sing lumrah dienggo iku ana 4:

1.        Basa Ngoko Lugu

a.       Wujude: Basane goko kabeh tanpa tetembungan krama inggil.

b.      Panganggone:

·         Guneme wong kang wis kulina.

·         Guneme wong tuwa marang wong enom.

·         Kanggo ngunandika.

·         Guneme bendara marang bature.

c.       Wuwuhan: di-, -e, -ake

d.      Tuladha:

Bukune wis digawa Ani

2.        Basa Ngoko Alus

a.       Wujude: Tembunge ngoko kacampur tetembungan krama inggil. Ater-ater lan panambang ora dikramakake (di-, -e, -ake).

b.         Panganggone:

·         Kanggo gunem wong kang sepantaran/ sepadha-padha nanging ngajeni.

·         Sedulur tuwa marang sedulur enom kang luwih dhuwur drajate.

·         Dienggo dening wong kang wis kulina nanging ngajeni.

·         Guneme garwa marang sing kakung.

c.       Tuladha:

·         Ibu lagi dhahar

·         Bapak wis tindak kantor.

·         Bukune wis diasta mbak Susi

3.        Basa Krama Lugu

a.       Wujude: Tembunge krama tanpa tetembungan ngoko lan krama inggil. Ater-ater lan panambange krama (di- à dipun-), (-e à -ipun), (-ake à -aken).

b.      Panganggone:

·         Kanggo guneme wong kang nembe tepung.

·         Kanggo guneme wong kang durung rumaket.

·         Kanggo mbasakake awake dhewek.

·         Kanggo guneme wong kang wis rumaket saperlu ngajeni.

c.       Tuladha:

·         Kula sampun nedha sayur.

·         Bukunipun sampun dipunbekta Mbak Susi.

4.        Basa Krama Alus

a.       Wujude: Tetembungane krama kacampur tetembungan krama inggil tumrap wong kang diajak gunem. Ater-ater lan panambange krama (di- à dipun-), (-e à -ipun), (-ake à -aken).

b.      Panganggone:

·         Guneme batur marang bendarane.

·         Guneme wong enom marang wong tua.

·         Guneme andhapan marang pimpinane.

c.       Tuladha:

·         Bukunipun sampun dipunastaakaken Bapak.

·         Bapak saweg dhahar.

Waosan Salajengipun »»